FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
12
Als je naar opleidingen voor onderwijs, maatschappelijk werk en gezondheidszorg kijkt,
met in je achterhoofd dat het eigenlijk mannenopleidingen zijn - dus dat het net zulke
'harde' opleidingen zijn als de b-opleidingen, dan wordt veel helderder waarom er zoveel
zogenaamde 'zachte vakken' gedoceerd worden en ook waarom het 'zachtste' vak bij
uitstek, namelijk 'sociale vaardigheden' tot de kern van veel opleidingen is gebombar-
deerd.
Sociale vaardigheden of het groepsproces
Om vrouwen die van jongs af aan afgericht worden op aardig gedrag, op belangstelling
voor anderen, op begrip en inlevingsvermogen, te trainen in sociale vaardigheden als ze
op een MBO- of HBO-opleiding komen is volstrekt idioot - de meeste vrouwen zijn immers
een soort vleesgeworden sociale vaardigheid.
Om mannen die van jongs af aan afgericht worden op onderlinge konkurrentie, op weg
naar een bepaalde positie in het manschappelijk netwerk, een aangepaste training te
geven als zij 'met mensen' moeten gaan werken is vrij logies; de meeste kunnen dat niet
zo goed en de moderne manschappelijke instellingen vereisen moderne beheersings-
technieken om 'de mensen' op hun plaats te houden. De ouderwetse autoritaire
benadering wordt noch in het onderwijs, noch in maatschappelijk werk, noch in de
gezondheidszorg gepikt; waar nog bij komt dat de moderne, 'menselijke',
'belangstellende', aanpak zo veel beter werkt - en dan vooral ten opzichte van vrouwen,
want die vatten die aanpak persoonlijk op; dwz die zijn geneigd om, als een docent, een
ambtenaar, een personeelsfunktionaris, een manager, een hoofdverpleger, haar diep in
de ogen kijkt en vraagt 'hoe gaat het er vandaag mee?' dat op te vatten als een vraag die
helemaal alleen voor haar bedoeld is.
De training in de moderne beheersingstechnieken, in het 'leren omgaan met mensen'
speelt zich op de meeste opleidingen af via het groepsproces. Dat wil zeggen dat een
klas/groep studenten een aantal uren per week bij elkaar gedreven wordt om op elkaar te
oefenen. Niet dat het zo heet, of zo aangekondigd wordt. Die bijeenkomsten heten
'funktioneringstrainingen' of 'evaluatie-bijeenkomsten' of 'sociale vaardigheden' (ook wel
sova) of 'leren te leren' of 'ontmoetingsgroep'.
Om de noodzaak van dit soort bijeenkomsten in de hoofden van studenten te krijgen
wordt in grote lijnen het volgende verhaal verteld als 17 of 18 jarigen hun nieuwe opleiding
binnenstappen: 'Het leerproces waar je hier mee te maken krijgt is heel anders dan dat
wat je tot nu toe gewend geweest bent. Hier wordt uitgegaan van zelfstandigheid, eigen
verantwoordelijkheid. Je hebt zelf voor de opleiding gekozen dus je bent zelf verantwoor-
delijk voor wat je hier leert. Je moet de docenten dan ook niet beschouwen als mensen
die jou wel eens iets bij zullen brengen, maar als mensen die jou willen begeleiden in het
proces waarin je zelf je leerproces uitstippelt, als mensen wier hulp je kunt inroepen als je
dat zelf wilt. De mensen met wie je in de groep zit zijn degenen met wie je het samen zult
moeten klaren. Samenwerking heb je in je vroegere onderwijs niet geleerd, dat gaat dus
niet vanzelf - integendeel, je hebt allerlei normen, waarden aangeleerd die dat proces van
samenwerking kunnen verhinderen. Je hebt geleerd je te verschuilen, je af te sluiten van
anderen. Je zult hier dan ook veel moeten afleren, om ruimte te kunnen maken voor het
aanleren van nieuw gedrag, van een nieuwe open attitude. Dat is een moeizaam proces
waar veel moed voor nodig is, het oude ken je, het nieuwe lijkt zo onveilig. Durf je die
oude normen en waarden wel los te laten, durf je wel echt open te staan voor wat anderen
bezighoudt, durf je je echt wel te verdiepen in die ander... '
Een dergelijk verhaal heeft als effekt dat er meteen een enorme spanning in de groep
ontstaat, een spanning die alleen doorbroken zou kunnen worden als iemand in lachen uit
zou barsten en zou roepen dat ze hier wel voor iets anders gekomen is dan om zich in het
persoonlijk leven van haar medestudenten te verdiepen; dat ze zelf wel uitmaakt of ze van
 |
 |
 |
 |