FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
16
Feminisme en Marxisme;
achtergronden van
Geschiedenis van de Vrouwentoekomst
Het antwoord op de vraag wat feminisme en socialisme met elkaar te maken hebben, hangt af van
de betekenis die je aan die twee woorden toekent. Onze opvatting van ‘feminisme’ wordt door twee
uitspraken gekenmerkt: ‘Je wordt niet als vrouw geboren; je wordt het’ (De Beauvoir) en
‘Feminisme is voor alle vrouwen’.
Deze uitgangspunten brachten ons in een jaren durend ontwikkelingsproces tot een keuze voor
marxisties-feminisme. Wij bedoelen daarmee dat wij ons één van de theorieën, die in de
arbeidersbeweging gehanteerd zijn, hebben toegeëigend en daarmee veranderd. Wij bedoelen
daarmee dus niet dat wij in beginsel met de praktijk van de arbeidersbeweging – die wij als
beweging ter behartiging van mannenbelangen zien – iets te maken hebben, anders dan in de vorm
van potentiële koalities.
Je wordt niet als vrouw geboren; je wordt het
Deze belangrijke zinsnede van Simone de Beauvoir bergt in zich de afrekening met alle
biologiese/natuurlijke verklaringsgronden voor de maatschappelijke verschillen tussen vrouwen en
mannen. Het is een keuze voor een historiese mensopvatting.
Als wij vrouwen aardiger vinden dan mannen, dan komt dat doordat vrouwen geleerd hebben om
aardig te zijn (uitbuitbaar en weerloos tegen onderdrukking). Vrouwen zijn niet van nature goed,
aardig, verzorgend of emotioneel, evenmin als zij van nature krengig, onverantwoordelijk of van
beton zijn. Het gedrag dat zij vertonen hebben zij geleerd, evenals mannen hun gedrag geleerd
hebben.
Feminisme is strijd tegen ‘biology as destiny’, of zoals het Duitse vrouwenblad Emma het onlangs
formuleerde: strijd tegen vrouwelijkheidswaan én mannelijkheidswaan. Iedere verheerlijking van de
‘levenskoesterende vermogens’ van vrouwen kan immers een komplement zijn van de
geweldverheerlijking bij mannen (niet alleen in de pornografie, maar ook in de literatuur nog steeds
groeiende) en samen kunnen zij fascistoïde ideologieën voortbrengen.
Hoewel er stapels feministiese literatuur zijn, zowel uit de eerste als uit de tweede golf, waarin
biologiese teorieën ter verklaring van het ‘vrouw zijn’ als legitimatie voor onderdrukking en
uitbuiting van vrouwen door mannen, ontmanteld worden, zijn helaas al die inzichten nog niet tot
het alledaags bewustzijn doorgedrongen en, sterker nog, de laatste tijd bloeien seksistiese theorieën
ook hier en daar in de vrouwenbeweging op. Wij denken dan ook dat alleen een expliciet
konsekwent volgehouden keuze voor een historiese mensopvatting vrouwen (èn mannen) uit alle
biologiese valkuilen kan houden.
Historiese opvattingen
Met een historiese opvatting kan je verschillende kanten op bij de opsporing van verklaringen van
vrouwenonderdrukking. Historiese opvattingen kunnen idealisties en materialisties zijn.
Een sterk idealisties element zit in de opvatting van De Beauvoir in ‘De Tweede Sekse’. Zij grijpt
op Hegel terug om de subjekt/objekt verhouding tussen mannen en vrouwen te verklaren. Zij
1
Anneke van Baalen en Marijke Ekelschot in Feminist III, Amsterdam 1982
 |
 |
 |
 |