FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
52
from the second year van 1970). Op dat inzicht zijn de Bonte Wasboeken over huwelijk, seksualiteit en
moederschap gebaseerd, en de samenvatting is te vinden in Vrouwenwerk van 1975: ‘onzichtbare
verzorging’ is een essentieel onderdeel van álle vrouwenwerk, of het nu binnenshuis of buitenshuis, voor één
man of voor meer mannen, verricht wordt. Het ‘marxisme’ (liever gezegd: de histories-materialistiese
benadering) in Geschiedenis van de vrouwentoekomst diende niet om deze inzichten af te schaffen, maar om
betere antwoorden te kunnen vinden op de vragen hoe het vroeger was en later zal worden. Radikaal-
feministen hadden het bij de theorievorming betrekkelijk gemakkelijk, omdat zij - de banden met mannen
verbroken hebbende - helemaal opnieuw konden beginnen met het zoeken naar de theorieën die het
geschiktst waren om de ervaringen van vrouwen te verklaren. De vrouwen die in links mannenland wilden
blijven, moesten rekening houden met konkrete komplexen van theorie en traditie. Hun oplossing is geweest
om de theorievorming over vrouwen buitenshuis aan de mannen over te laten en alleen het terrein van de
arbeid binnenshuis voor de feministiese theorievorming op te eisen.
BIOLOGISME
Die reproduktie-theorie is na het afscheid van het marxisme in een andere betekenis nog krachtiger
opgebloeid. De reproduktie van de arbeidskracht van mannen (Meulenbelts ‘koesterende funktie’) is uit sinds
de LAT -relatie in is - en nu is de reproduktie tot een biologiese funktie geworden, tot de reproduktie van de
soort.
Deze denktrant treffen we regelmatig aan in de Soc-fem-teksten. Het duidelijkst zijn Selma Sevenhuysen en
Petra de Vries in hun artikel Vrouwenbeweging en moederschap in Soc-femteksten 4, dat uitvoerig aandacht
besteedt aan Adriënne Rich’ Uit vrouwen geboren, en dat ook eindigt met een citaat uit haar slotakkoord:
‘Als vrouwen opnieuw haar lichaam in bezit nemen zal dat een wezenlijker verandering betekenen dan
wanneer arbeiders zich meester maken van de produktiemiddelen’.
Juist dit soort citaten en het steeds vaker verschijnen van Rich op universitaire boekenlijsten hebben ons
zodanig gealarmeerd dat wij ‘Uit vrouwen geboren’ maar eens zijn gaan bestuderen. Het resultaat daarvan is
te vinden in de Vrouwenkrant van juni 1981: het was inderdaad veel erger dan we hadden kunnen denken.
Het boek is een dichterlijk pleidooi voor moederschap als basis van macht, erotiek en seksualiteit voor
vrouwen, op nadrukkelijk irrationele basis, met verwijzingen naar oergodinnen, biologiese potenties van
iedere vezel van het vrouwenlichaam, vrouwelijke verbondenheid met de aarde, gekleurd door lijden en
agressie, en besproeid met menstruatie- en ander bloed. Het griezeligste is dat de termen waarmee het
fascisme vrouwen opriep om haar plaats in de natuurlijke orde in te nemen, alleen van die van Rich te
onderscheiden zijn omdat ze minder expliciet seksueel zijn.
Helaas is Rich in het Sara-fonds geen op zichzelf staand geval. In Dochter van Jeruzalem en Kinderen een
keuze? zijn dezelfde trends te vinden. Bovendien is in Soc-femteksten 6 een artikel van Rich over
‘gedwongen heteroseksualiteit’ vertaald, waarin zij bepleit mannen uit te sluiten van de kinderopvoeding, om
deze bron van erotiek en seksualiteit helemaal voor vrouwen te kunnen reserveren.
Over lijfpolitiek zegt Joyce Outshoorn verder: ‘latere ontwikkelingen in de Nederlandse diskussie
feminisme-marxisme zijn vooral pogingen om bepaalde terreinen van vrouwenonderdrukking en
dan met name lijfpolitieke aspekten, in de analyse te betrekken. Dit om te voorkomen dat de
onderdrukking van vrouwen niet weer ondergeschikt wordt gemaakt aan de zgn. hoofdtegenstelling
in de maatschappij. Want ondanks alle recente herformuleringen van het marxisme is het
ekonomiese-als-determinerend-in-laatste-instantie natuurlijk nog steeds de basispremisse, zo niet
hét wezenlijke kenmerk. De meest interessante poging hiertoe is die van de Amerikaanse
feministiese antropologe Gayle Rubin met haar koncept van het ‘sekse-geslachts-systeem’. Dit
omschrijft zij als “Het geheel van regelingen waardoor een samenleving biologiese seksualiteit
omzet in produkten van menselijke aktiviteit, en waarbinnen de seksuele behoeften die daar het
resultaat van zijn, worden bevredigd.” Het is nog te vroeg om iets te zeggen over deze resultaten
van deze innovatie in Nederland, maar het hanteren en uitwerken van haar koncepten zal in ieder
geval pogingen blokkeren alles van vrouwenonderdrukking maar weer te verklaren uit de
produktieverhoudingen.’
 |
 |
 |
 |