FEMINIST 3, teksten Anneke van Baalen & Marijke Ekelschot, Illustraties Annet Planten.
Amsterdam 1982, De Bonte Was
56
fysiologie en anatomie van de vrouw op het baren en zogen gemaakt is. Ook dat de
vrouwelijke hersenen minder zijn dan de manlijke en dat we in de 'gyrus frontalis medius'
de grondslagen van de emotionele psyche bij de vrouw kunnen vinden; en in een ander
'gyrus' de psycho-motorische superioriteit bij de man.
Een nuttig naslagwerk, inderdaad, maar dan om in na te speuren hoe anti-feministies,
anti-semities, racisties en nationalisties grote delen van de burgerlijke vrouwenbeweging
waren. (Als je Posthumus c.s. leest als beschrijving van de anti-feministiese vrouwenbe-
weging in Nederland, blijken al die stukken die je vroeger als 'gezeur' oversloeg, op zoek
naar feministiese informatie, opeens van haar boek een 'nuttig naslagwerk' te maken.)
Het grootste deel van de burgerlijke vrouwenbeweging in Duitslandverenigd in de BDF,
Bund Deutscher Frauenvereine - was kort voor de eerste wereldoorlog al racisties en
protofascisties, en is dat ook gebleven tot en met de onderhandelingen met de NDSAP
van Hitler of ze vrouwen wel als gelijken wilden behandelen i.v.m. een te geven
stemadvies aan de leden. Vanaf 1910 werden de radikaal-feministen met alle kracht door
de BDF bestreden (Om iedere illusie te vermijden: de Duitse arbeidersbeweging -
vakbonden en SDAP - was in die tijd militaristies en werd steeds anti-feministieser.
Evenals hun Nederlandse broeders vonden de Duitse arbeiders dat vrouwen bij huis,
haard en kinderen hoorden. En een heleboel vrouwen uit de arbeidersbeweging vonden
dat ook. Denk maar aan 'onze eigen' Henriëtte Roland Holst met haar 'Moederdieren')
Opvallend is de absolute vanzelfsprekendheid waarmee in 'De vrouw en het vrouwen-
vraagstuk' over rassen, natuur, geaardheid en superioriteit geschreven wordt. Die vanzelf-
sprekendheid kon niets anders betekenen dan dat die onderwerpen 'het gesprek van de
dag' waren, voor heel wat mensen. De verzamelnaam voor datgene wat 'het gesprek van
de dag' was is 'Sociaal Darwinisme'; een toepassing van de evolutieleer van Darwin op de
organisatie van menselijke samenlevingen, met als belangrijkste woordvoerder en
schrijver de Duitser E. Haeckel, een zoöloog. Sociaal-demokraten, liberalen,
konservatieven, vanuit allerlei politieke stromingen is entoesiast geprobeerd om met de
leer van 'the survival of the fittest' (een term die door de filosoof Spencer aan een deel
van Darwins teorie gekoppeld is) nationale en internationale spanningen te verklaren, en
richtlijnen voor de toekomst te ontwikkelen. Met 'de natuurwet' als legitimatie werd
geproklameerd dat 'het blanke ras beter, hoger ontwikkeld was dan het rode, zwarte of
gele ras'; dat blanken terecht de zwarten eronder hielden omdat dat gehoorzamen aan 'de
natuurwetten' was. Dat - omdat in de evolutieleer voortplanting en erfelijkheid centraal
staan - vrouwen als belangrijkste taak hadden hun leven te konsentreren rond hun
barings- en opvoedingsfunktie, ter verbetering van het ras. En dat het het allermooiste zou
zijn als de 'beste' mannen zoveel mogelijk nakomelingen zouden verwekken en als
'slechte' mannen en vrouwen van de voortplanting buitengesloten zouden worden en een
eventueel 'ongelukje' gedood zou worden. De mens was immers natuur en moest zich
aan de natuurwetten houden. Ook oorlogen waren een 'natuurlijke' vorm van de strijd om
het bestaan, en degenen die de oorlog verloren waren gewoon de zwaksten, dus op
natuurlijke wijze voorbestemd ten onder te gaan.
Voor eens en voor altijd moeten we af van het idee dat Hitler ergens in de twintigerjaren
zijn rassenleer zelf verzonnen heeft; zelfs zijn plan om de Joden uit te roeien en de
'legitimatie' die hij daarvoor aanvoerde - dat Joden zich op onnatuurlijke wijze, namelijk
doordat ze altijd onderdrukt en vervolgd geweest waren, tot superioriteit dus inferioriteit
ontwikkeld hadden - was al tientallen jaren in allerlei kringen populair. Hitlers 'politieke
biologie' (een term die hij zelf hanteerde) die inhield dat de Germaanse rassuperioriteit
zich overal levensruimte moest kunnen verschaffen, bestond al minstens dertig jaar in de
hoofden van talloze west-Europese burgers.
Het 'Wij hebben het niet geweten', het kollektieve stilzwijgen is veel groter geweest dan
wij ooit gedacht hebben. Het stilzwijgen van na de Tweede Wereldoorlog heeft echter nog
gevaarlijker implikaties dan wij in de zestiger en zeventiger jaren konden vermoeden.
Steeds meer blijkt nu dat ideologiëen over de superioriteit van de man, en dan vooral van
 |
 |
 |
 |