de Bonte Was, FEMINIST (1), Amsterdam 1977, De Bonte Was
11
INKAPSELING
Het probleem of vrouwen geld moeten gaan verdienen met het feminisme - of werken voor geld
binnen de vrouwenbeweging valt - is een onderdeel van het probleem hoe de vrouwenbeweging
‘inkapseling’ kan voorkomen.
In demokratieën worden mensen die protesteren in het algemeen niet in gevangenissen of
concentratiekampen opgesloten. Zij worden zo mogelijk doodgezwegen, in ieder geval door de
media, maar ook door hun dagelijkse omgeving, die iedereen met een afwijkend standpunt al snel
heeft geïsoleerd met ‘O daar heb je die weer’. Dat kan leiden tot aanpassing van de afwijkende
mening, maar ook tot ziekte, krankzinnigheid of dood, als de draagster van de afwijkende mening
noch in staat was zich te laten horen, noch haar mening te veranderen.
Hoe meer protesterenden er zijn, hoe moeilijker het doodzwijgen wordt. De protesterenden steunen
elkaar en leren hun mening steeds beter formuleren; het verbreden en versterken van die mening
wordt op zichzelf een maatschappelijk proces: een beweging. Een beweging van een bepaalde
groep mensen die verandering van het maatschappelijk systeem eisen is gevaarlijk voor iedereen
die bij de verandering voorrechten zou verliezen. Al die bevoorrechten gaan dus samenwerken om
die beweging onschadelijk te maken, met geweld of met beleid. Het laatste noemen we
‘inkapseling’.
Bij de vrouwenbeweging hebben ze het eerst geprobeerd met agressiviteit. Feministen zijn lesbies!
Feministen zijn mannenhaatsters! Feministen zijn egoïsten! De toen nog kleine vrouwenbeweging
heeft die agressie redelijk doorstaan, door te zeggen: nou èn? Natuurlijk haten we mannen; en als
we niet lesbies waren dan worden we het nu, uit eigen keuze; en het wordt tijd dat we eindelijk eens
aan onszelf gaan denken in plaats van volledig voor anderen te leven.
Ik zeg dat we het redelijk doorstaan hebben, niet dat het echt goed gegaan is. Want ik geloof dat
veel vrouwen in de beweging hebben gedacht dat het feminisme bestaat uit deze ontkenningen,
deze omkering van het traditioneel vrouwelijke gedrag; dat het feministies is om lesbies te zijn,
mannen te haten, alleen aan jezelf te denken. En omdat veel vrouwen dat dachten - vooral het
laatste - was de basis voor de inkapseling al gelegd. Feminisme is geen eenvoudige omkering van
de vrouwenrol. Feminisme is een politieke levenshouding, de wil om met andere vrouwen samen de
samenleving zo te veranderen dat vrouwen een menswaardig leven kunnen hebben. Dat betekent
dat je ervoor verantwoordelijk bent om met anderen een strategie te maken die geschikt is om dat
doel te bereiken. Het betekent dat je na moet denken over wat de gevolgen zijn van een bepaalde
strategie, dat je je bewust moet zijn van de ‘paradox van de onbedoelde gevolgen’: het feit dat de
beste bedoelingen dikwijls tot hele andere resultaten leiden, omdat andere maatschappelijke
processen met die bedoelingen op de loop gingen.
Om op de inkapseling terug te komen, dat gebeurt door vertegenwoordigers van een
protestbeweging op te nemen in maatschappelijke instituties. Dat heeft twee funkties: ten eerste een
symbolische geruststelling voor de protesterende groep: kijk maar, jullie krijgen steeds meer macht,
er zit al één neger (socialist, vrouw) in de regering, spoedig zullen het er veel meer zijn; en ten
tweede beroof je de protestbeweging van een, mogelijk bekwame, werkkracht. De bekwame
werkkracht heeft dat gevoel zelf helemaal niet, die denkt juist dat ze bezig is de eisen van de
beweging om te zetten in maatschappelijke verandering. Maar ze doet dat gevangen, ‘ingekapseld’
binnen werkwijzen, omgangsvormen en ‘randvoorwaarden’ (dingen die binnen de institutie waar ze
zit, ‘nu eenmaal niet anders kunnen’) die ervoor zorgen dat van haar eisen maar een heel klein
beetje gerealiseerd kan worden, of, nog erger, dat ze op een raadselachtige manier eigenlijk het
omgekeerde effekt hebben.
Het feminisme van de eerste golf is ingekapseld in de strijd voor het vrouwenkiesrecht, en in
allerlei sociale hervormingen die later de basis werden voor allerlei instituties van de
 |
 |
 |
 |