De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
48
kunnen nemen die dan vervolgens weer meewerkten aan verdere uitbreiding van de firma, meer
produktie van ook weer meer produkten, groter afzetgebied, meer winst, voor die tijd goede
sociale voorzieningen en dus ruim aanbod van arbeidskracht ('We waren één grote familie', zei
een voormalige arbeider vorig jaar in een interview. Hij had zich met liefde te pletter gewerkt.),
een zichzelf versnellend proces dat gebaseerd is op het maken van zoveel mogelijk winst. Dat
vraagt om een groot en groter wordend afzetgebied, meer klanten zogezegd. Wat voor Philips
geldt, geldt ook voor Hoechst in Duitsland, voor Hoffman-Laroche (die de Valium en de
Librium maken) in Zwitserland, voor Organon in Oss (van vleesfabriekje tot maker van 'de pil'
en verder) en ga maar door. Ze waren er allemaal al, in beginsel, en schoten vooral na de tweede
wereldoorlog omhoog. Al die verzamelde kennis en techniek die in die tijd gericht was op
oorlogsvoering en nog wat verder ging vanwege de koude oorlog, Indochina, Algerije enzovoort,
werd nu gericht op 'vreedzamer' doeleinden als telekommunikatie en chemie.
Een artsenbezoeker (vertegenwoordiger van de mediese industrie) van Dow Chemical tegen zijn
afnemer, een arts: 'We handelen niet langer in napalm. We doen geen oorlogszaken meer maar
zitten in de gezondheidszorg'. Vietnam liep toen op z'n eind en je moet tijdig omzien naar een
nieuwe 'markt'.
Wat deden wij inmiddels in die jaren '50? De mannen werkten, met in het achterhoofd het
nieuwe bankstel (de buren hadden er óók een) en wie weet een eigen auto voor de deur, de
kinderen gingen bij de buren televisie kijken, gingen naar school en werden lastiger naarmate ze
meer wisten en niet meer zo gezagsgetrouw waren als ze hoorden te zijn, de vrouwen ploeterden
nog steeds in het huishouden maar dienden in te zien dat het minder werk was dan vroeger.
Hadden ze niet de zeilwrijver en de centrifuge erbij?
Welvaart was het woord dat ieder in de mond had, maar die zat meer in wat je werd
voorgespiegeld dan dat je het in het dagelijks bestaan merkte. Karbonade was nog steeds te duur,
een auto onbereikbaar en wat er eigenlijk gebeurde was dat de kloof tussen de buitenwereld en
thuis onstuitbaar groter werd. De buitenwereld was iets waar mannen aktief aan deelnamen, waar
werk geld betekende, en geld macht. Thuis moesten de vrouwen meer nog dan daarvoor hun
geluk ontlenen aan zorg voor en beheer over de nieuwe staande schemerlamp en de snelkookpan,
maar ze hadden geen werkelijk deel aan 'de' wereld. Dat was dus net zo als altijd en dat knaagde.
'Kind', zei mijn moeder in die tijd, 'ik weet het niet, hoor, ik kan er niet meer bij'. Dat zei ze zo
vreselijk vaak dat ik ook geloofde dát ze er niet meer bij kon. Dat vond ik heel stom. Vrouwen
waren stom, ze hadden niets te maken met de echte wereld van geld verdienen, A.O.W. en
olieverwarming en ze hadden steeds zo'n rij vage klachten dat je ook wel begreep dat ze er niet
bij konden. Of hoorden. De maatschappij buiten was ECHT, dat stond vast. Het verschil tussen
wat buiten de deur gebeurde en het gewone, onveranderlijke zorgen, opvangen en redderen werd
onoverbrugbaar. Vrouwen stonden stil.
Als je overal om je heen ziet dat het beter gaat, dat je kinderen zo snel zoveel te weten komen,
dat je man steeds meer de deur uit is voor overwerk of vrienden en daar de nodige status aan
ontleent, terwijl jij blijft zitten met wél een mooiere keuken maar toch hetzelfde zich herhalende
en ondankbare werk, dan ga je je afvragen of het niet aan jezelf ligt dat je je niet tevreden voelt.
Je doet je best om mee te gaan maar dat lukt niet. Je hebt op de een of andere manier de boot
gemist maar je weet niet eens precies wat voor boot dat dan had moeten zijn.
Mijn moeder braadde een kip en deed daar champignons bij. Dat was haar manier om te laten
zien dat ze met haar tijd meeging, maar wij aten het resultaat van haar werk achteloos op en dat
was dan dat. Moeders, vrouwen, ze kregen het onbehagelijke gevoel dat hun leven niet klopte
met het leven zoals dat geadverteerd werd en weten dat aan hun eigen tekortschieten.
Een prima moment om het ongeluk te ontdekken.
 |
 |
 |
 |