De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
52
echtscheidingsrechtbanken nodig zijn. Vrouwen zijn te zenuwachtig en te hysteries zich met
politiek te bemoeien'.
Mediese argumenten verdoezelden de op seksuele verschillen gebaseerde onderdrukking: als je
een vrouw verhinderde een aktief leven te leiden of interessante dingen te doen deed je dat alleen
maar voor haar eigen bestwil.
Het belang van dokters bij de ziekten van vrouwen
De mythe van de vrouwelijke zwakte en de kultus van de vrouwelijke hypochondrie die de
mythe leek te ondersteunen, speelden direkt in op de financiële belangen van de mediese
beroepsbeoefenaars. In Amerika kregen de universitair opgeleide artsen pas in de 20e eeuw een
wettelijk monopolie over de gezondheidszorg (in Nederland al in 1865), en daarom pas toen vat
op al die mensen die zichzelf ook geneesheren noemden. Angst voor konkurrentie van
lekengenezers, zowel mannen als vrouwen, en ook voor een overschot aan geschoolde artsen
speelde een belangrijke rol. Een groot deel van de konkurrentie bestond uit vrouwen:
vrouwelijke lekengenezers en vroedvrouwen speelden een belangrijke rol in de arme en dus
grootste delen van de stad en een deel van het platteland, en suffragettes bonsden op de deuren
van de universitaire mediese opleidingen. Voor de dokters diende de mythe van de vrouwelijke
zwakte dus twee doeleinden: de mythe diende om vrouwen ongeschikt te verklaren tot het
beoefenen van de geneeskunde, en hij maakte vrouwen juist ekstra geschikt als patiënten. Toen
er steeds meer artsen kwamen waren vrouwelijke patiënten - tenminste, die vrouwen van wie de
man de rekening kon betalen - de beste basis voor een winstgevende praktijk.
In veel opzichten was de vrouw uit de betere standen de ideale patiënt: haar ziekten, en de
bankrekening van haar echtgenoot, leken vrijwel onuitputtelijk. Verder was ze meestal
onderworpen en gehoorzaam aan de 'doktersvoorschriften'.
De 'wetenschappelijke verklaring' van vrouwelijke zwakte
Als zakenman had de arts een direkt belang bij de sociale rol van vrouwen die hen aanmoedigde
om ziek te zijn; als arts had hij de plicht om de oorzaken van de vrouwelijke klachten op te
sporen. Het gevolg was dat hij als 'wetenschapsman' mediese theorieën ging verkondigen die in
feite neerkwamen op een rechtvaardiging van de sociale rol van vrouwen. Dat was in die tijd
gemakkelijk genoeg, niemand had een helder idee over hoe het menselijk lichaam nu precies
werkte. Ook de universitaire mediese opleidingen wierpen weinig wetenschappelijke
belemmeringen op tegen de fantasie van de artsen. Meestal zochten ze.de oorzaken van ziekten
van vrouwen of in aangeboren gebrekkigheid of in enig soort aktiviteit buiten de meest
bescheiden 'vrouwelijke' bezigheden, in het bijzonder seksuele, sportieve of geestelijke aktiviteit.
Zo werden promiscuiteit (d.w.z. seksuele kontakten met meer dan één man), dansen in warme
kamers en onderwerping aan een overmatig 'romantische' echtgenoot als oorzaken van ziekte
gezien, naast te veel lezen, te veel ernst of eerzucht, en tobben. De onderliggende mediese
theorie over vrouwelijke zwakte berustte op wat artsen beschouwden als de meest fundamentele
fysiologiese wet: 'behoud van energie'. Volgens de eerste stelling van deze theorie bevatte ieder
menselijk lichaam een vaste hoeveelheid energie, die van het ene orgaan naar het andere
gestuurd kon worden. Dat betekende dat je een orgaan alleen ten koste van andere organen kon
ontwikkelen, namelijk door energie te onttrekken aan die organen die niet ontwikkeld werden. In
het bijzonder de seksuele organen konkurreerden met de andere organen om de vaste voorraad
levensenergie van het lichaam. De tweede stelling van deze theorie, n.l. dat voortplanting het
middelpunt van het vrouwenleven was, maakte deze konkurrentie bijzonder oneerlijk, met als
resultaat dat de voortplantingsorganen het bijna helemaal over de vrouw voor het zeggen kregen.
 |
 |
 |
 |