A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 9 Verzorgingsstaat, monopoliekapitalisme en fascisme
182
Hoofdstuk 9 verzorgingsstaat,
monopoliekapitalisme en fascisme
Het begin van verzorgingsstaat en manschappij
En zo kwam op het eind van de 19
e
eeuw een giganties proces van 'maatschappelijke
integratie' op gang, een proces waardoor alle mannen in West-Europa geleidelijk 'erbij'
gingen horen, en alle vrouwen geleidelijk werden buitengesloten - die hoorden alleen, stuk
voor stuk, bij die ene man waar ze mee getrouwd waren en waar ze voor moesten zorgen.
Een dergelijke samenleving noemen we een manschappij: een systeem waarin mannen als
zodanig heersen over vrouwen. Vroeger waren de mannen de baas geweest op grond van
speciale posities tegenover bepaalde vrouwen: nu zou geleidelijk alleen het man-zijn
voldoende worden.
Het manschappelijk systeem, waarmee de scherpte van de klassetegenstellingen tussen
mannen werd afgehaald - waarmee dus de nieuwe banden werden gesmeed - wordt 'de
verzorgingsstaat' genoemd. Daarmee wordt bedoeld dat de overheid de maatschappelijk
zwakkeren verzorgt, door middel van sociale voorzieningen en dergelijke. In onze opvatting
is daarentegen de verzorgingsstaat het systeem waarmee mannen vrouwen dwingen hen te
verzorgen.
De staat zijn we al eerder tegengekomen: die was altijd de organisatie die de mannen die de
produktiemiddelen bezaten beschermde. De liberale burgers hadden wel geroepen dat de
staat zich niet met hen mocht bemoeien, dat ze in vrijheid wilden kunnen handelen, dat ze
een vrij ondernemerschap wilden, maar het was al snel duidelijk dat het kapitalisties systeem
zonder staatsbemoeienis niet werkte. Het kapitalisties systeem kon mensen tot op het bot
uitbuiten, het kon grote hoeveelheden gebruiksgoederen produceren, het kon onvoorstelbare
winsten maken, maar verder kon het eigenlijk niets. Het kon er niet eens voor zorgen dat de
geproduceerde goederen altijd verkocht werden, omdat het de meeste mensen steeds armer
maakte. Bij het onderdrukken van oproeren en stakingen konden leger en politie niet gemist
worden. En ook de rechters waren onmisbaar om de onderdrukten op hun plichten te wijzen.
Gevangenissen waren nodig, een uitgebreid wegennet moest er komen, er moesten kanalen
gegraven, van alles moest er gebeuren waar de kapitalisten hun geld niet in wilden stoppen
omdat ze er geen of te weinig winst mee konden maken.
Dergelijke 'gemeenschappelijke zaken' waren allang de taak van de staat geweest en in de
19
e
eeuw breidden die taken zich alleen maar uit. Maar er waren ook talloze problemen waar
de overheid absoluut niet tegen opgewassen was. De steden waren zeer snel gegroeid en
tegelijk afschuwelijk verarmd. Open riolen leidden tot de vreselijkste smeerboel en ziektes.
Gezondheidszorg was er nauwelijks en wat er was bleek volstrekt onvoldoende voor de
zoveel grotere en zoveel zieker geworden bevolking.
Want die bevolking was bijna voortdurend ondervoed, en bovendien heel slecht behuisd en
dikwijls niet voldoende gekleed. Een heel groot deel van de bevolking leefde in de 19
e
eeuw
in een allerberoerdste toestand. De meeste kerken deden iets aan armenzorg: pannetjes
soep en brood uitdelingen in ruil voor goed gedrag. Het geld daarvoor was afkomstig van
rijke 'christelijke' burgers die er immers alle belang bij hadden dat de kerken de armen rustig
hielden. Er waren ook sociaal voelende vooruitstrevende burgers die vonden dat er aan die
vreselijke toestanden iets moest veranderen: de progessieve burgermannen wilden het
systeem verbeteren, de burgervrouwen wilden aan alle wantoestanden wat gaan doen: niet
alleen door individuele liefdadigheid, maar door het beter organiseren van gevangenissen,
armenhuizen en ziekenhuizen.
Het verbeteren van het systeem kwam vooral neer op het voorbereiden en maken van
wetten (natuurlijk niet alleen uit goede bedoelingen, maar vooral onder druk van opstanden
 |
 |
 |
 |