A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 9 Verzorgingsstaat, monopoliekapitalisme en fascisme
196
De mannen tenminste. De vrouwen moesten hun opofferingsgezindheid belichamen in het
baren van kinderen. Zij moesten weg uit de betaalde arbeid; terug naar huis om voor man en
kinderen te zorgen.
In 1922 marcheerden de fascisten naar Rome. Ze namen de macht over en organiseerden
de staat volgens de bovenomschreven principes. De treinen liepen op tijd en het oude Rome
kon gaan herleven. Italië was de eerste diktatuur. Er zouden er nog heel wat meer komen:
Bulgarije, Spanje en Turkije in 1923; Albanië in 1925; Polen, Portugal en Lithauen in 1926;
Joegoslavië in 1929; Roemenië in etappes van 1930-1938; Duitsland en Oostenrijk in 1933;
Estland en Letland in 1934; Griekenland en Spanje in 1936.
Duitsland was één van de laatste landen die fascisties werd maar ook het ergste.
Duitsland was zwaar verarmd door de oorlog en de herstelbetalingen die het aan de
overwinnaars moest betalen. De Duitsers voelden zich vernederd en onrechtvaardig
behandeld en leden bovendien onder een krankzinnige inflatie. Ook hier was plaats voor een
nieuwe ideologie, die de grootheid van de Duitse man zou vestigen.
Hitler had al in 1923 geprobeerd de macht over te nemen met de zogenaamde bierhallen-
putsch in München. Dat mislukte en hij kwam in de gevangenis terecht, waar hij begon te
schrijven aan zijn boek 'Mein Kampf'. De nationaal-socialisten werden nog niet erg serieus
genomen. Vanaf 1918 was de Weimar-republiek gevestigd in een kompromis tussen sociaal-
demokraten, liberalen en konservatieven. Ze probeerden demokratietje te spelen, de rechtse
krachten binnen de perken te houden en de kommunisten te onderdrukken. En hoewel die
rechtse krachten - officieren, nationaal-socialisten - in het begin van de twintiger jaren
herhaalde pogingen deden om aan de macht te komen, waren de sociaal-demokraten veel
banger voor een opstand van de kommunisten, voor een revolutie. Het geweld van het linkse
verzet werd door de politie en justitie dan ook heel wat harder vervolgd dan het geweld van
rechts (zo hoefde Hitler van zijn gevangenisstraf van 5 jaar maar 8 maanden uit te zitten). En
de kommunisten waren zo razend over het verraad van de sociaal-demokraten, dat zij hun
energie aanvankelijk voornamelijk in de bestrijding van de sociale demokratie stopten.
Ondertussen konden de nationaal-socialisten rustig doorgaan met zich te organiseren, zich
te bewapenen en met de verspreiding van hun ideeën.
Hun kans om aan de macht te komen kreeg ze toen in 1929 de ekonomie instortte; want pas
toen was het groot-kapitaal werkelijk bereid om op grote schaal in deze avonturiers te
investeren. En pas toen werd de belofte van welvaart, nationale roem en mannelijke
overheersing voor de meerderheid van de Duitse mannen onweerstaanbaar.
De grote krisis
De klap waarmee de kapitalistiese ekonomie in 1929 instortte was buitengewoon
spektakulair. Het gebeurde in New York, op 24 oktober. Een paar jaar tevoren was er al een
waarschuwing geweest in de vorm van een kleine krisis, maar daar had het kapitalisme zich
zo snel van hersteld dat het optimisme na die tijd geen grenzen meer kende. Het verband
met de ekonomiese realiteit raakte dan ook helemaal zoek: 'de bomen groeiden tot in de
hemel' werd achteraf gezegd. De prijzen waartegen de aandelen op de beurzen verkocht
werden (de aandelenkoersen) stegen tot waanzinnige hoogten. Iedereen spekuleerde, van
groot-kapitalisten tot kantoorbedienden; en iedereen dacht te blijven winnen door nieuwe
aandelen te kopen vóór de oude verkocht waren.
En ineens was het afgelopen. Plotseling raakte een aantal spekulanten in paniek; ze gingen
grote hoeveelheden aandelen verkopen, uit angst dat de prijzen zouden gaan dalen. Die
paniek verspreidde zich zo snel dat iedereen op de beurs kwam aansnellen om zo gauw
mogelijk zijn aandelen kwijt te raken. Binnen een dag moest de beurs gesloten worden. Het
aanbod kon niet verwerkt worden, en door de grootte van het aanbod waren de aandelen
opeens niets meer waard. In rijen stonden de mensen voor de banken om hun geld op te
halen; totdat de banken geen cent meer hadden en ook sloten. Failliete spekulanten wierpen
zich van de wolkenkrabbers.
 |
 |
 |
 |