A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 12 De laatste trends in manschappij en vrouwenbeweging
243
Het begon in Amerika met 'sensitivity trainingen' voor het hoger personeel: persoonlijke
rankunes tegen de top werden opengebroken en omgezet in huilpartijen, waarna hoog en
iets minder hoog elkaar broederlijk om de hals vielen. Nadat in het westen op vergelijkbare
wijzen, via trainingen, week-ends, ellenlange vergaderingen die eindigden in braspartijen, het
hogere kader elkaar gevonden had, kon begonnen worden met het op persoonlijke wijze
benaderen van het middenkader en de laagste regionen.
Nu was het natuurlijk niet de bedoeling dat iedereen een week-end met de direktie op stap
ging; zo broederlijk moest het nu ook weer niet worden. De verbroederlijking moest tot stand
gebracht worden door speciaal daarvoor opgeleide wetenschappers, en dan vooral door
agogen, die tot taak kregen de mannen in bedrijven persoonlijk te begeleiden.
Sociale akademies en universiteiten leverden kant-en-klare, op het bedrijfsleven en
overheidsinstanties aangepaste wetenschappers, die hadden geleerd om met mensen om te
gaan, op basis van gelijkheid. Interaktie, kommunikatie, gespreksvoering, gelijkheid in
verscheidenheid, goed op elkaar overkomen, dat zat allemaal in hun pakket. Zij waren dan
ook uitstekend geschikt om het algemeen mannelijk belang te gaan behartigen.
Op basis van de nieuw verworven broederschap kregen de ondernemingsraden, waarin door
de verschillende geledingen van het personeel gekozen vertegenwoordigers met elkaar het
algemeen belang van het bedrijf behartigden, wat meer bevoegdheden: de werknemers
mochten nu uit zichzelf kiezen voor datgeen wat hen vroeger bevolen werd.
Toen het eerste demokratiseringsentoesiasme voorbij was, bleek de gezagskrisis al aardig
opgelost. Hier en daar waren wat direkteuren weggestuurd; de afdeling, de gezamenlijke
docenten, de staf, gingen het zelf doen. Alleen hadden ze wel een 'koördinator' aangesteld -
vaak een agoog - om het geheel te overzien en te zorgen dat de afdeling, de docenten, de
staf, als geheel deden wat er door degenen die hoger in de organisatie zaten van ze
verwacht werd. Op den duur werd die koördinator precies hetzelfde wat de direkteur vroeger
was.
Maar 'het gezag' ging er wel anders uitzien: het had een baard, corduroy pakken, een
spijkerbroek en het liet zich door 'kollega's' met zijn voornaam aanspreken. De
omgangsvormen veranderden van stijf-deftig naar persoonlijk.
De seksuele revolutie
Ondertussen was er ook buiten het werk een punt bijgekomen, waarop mannen meer
bevrediging geboden kon worden: de seksualiteit. In de zeventiger jaren begonnen de
seksuele vrijheden, die mannen van de elite altijd al voor zichzelf hadden opgeëist, ook voor
grotere groepen mannen binnen bereik te komen. Het kapitalisme hoefde immers niet meer
opgebouwd te worden door hard werken en sparen voor investeringen; het was nu
belangrijker dat de produkten gekocht zouden worden. Genieten werd nu toegestaan, zelfs
verplicht.
Geld lenen voor het kopen van de produkten van de industrie (konsumptief krediet) werd
aangemoedigd - het was geen schande meer om schulden te hebben (zelfs de armsten
werden verleid tot het kopen op afbetaling, wat voor de kredietgevers ekstra voordelig was
omdat in de kleine lettertjes van het kontrakt stond dat het gekochte voorwerp zou worden
teruggenomen zodra er één termijn niet op tijd betaald werd - al was het de laatste).
Al die 'konsumptie' - eigenlijk een raar woord, want het ging niet in de eerste plaats om
dingen die je kunt eten, maar om industrieel vervaardigde gebruiksvoorwerpen – diende
nauwelijks het genot, hoogstens het gemak (zoals wasmachines en automatiese ovens). De
gekochte goederen verhoogden wel ieders status, maar relatief bleef iedereen in dezelfde
positie: de anderen waren immers ook welvarender geworden. Sterker nog, de hogere
middenklassen begonnen juist uit te stralen dat al die luxe voorwerpen maar kleinburgerlijk
waren: die liepen rond in slonzige kleren en weigerden televisie aan te schaffen.
Het gevoel van luxe, van weelde, kon niet van de stijgende welvaart komen, maar alleen van
dat wat die woorden oorspronkelijk betekend hadden - van seks. Seks moest de glamour
 |
 |
 |
 |