A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 3 De vrouwen vinden de landbouw uit: de neolitiese revolutie
55
Het zou natuurlijk ook mogelijk zijn dat in zulke gemeenschappen de arbeidsdeling tussen
mannen en vrouwen eenvoudigweg was verdwenen. Dat de scheiding tussen menselijke
identiteit en mannelijke identiteit geleidelijk afgesleten zou zijn en dat mannen in dit proces
zouden zijn vermenselijkt. Wij denken dat dat inderdaad wel is begonnen, maar niet
helemaal is voltooid. Mannen hebben hun specifieke mannenbezigheden behouden. Ze zijn
nooit volledig aan het vrouwenwerk gaan meedoen. En dat heeft hele belangrijke gevolgen
gehad.
De moeilijkheid om hier iets nauwkeurigers over te zeggen ligt in het feit dat je de informatie,
die je uit de opgravingen kunt afleiden, alleen maar kunt aanvullen met informatie over
volkeren die in vergelijkbare omstandigheden leven, die dus aan een eenvoudig soort land-
of tuinbouw doen. Maar de verhouding tussen mannen en vrouwen is lang niet hetzelfde, bij
al die volkeren.
Om een idee te krijgen wat de verschillende soorten van mannengedrag en
mannenorganisaties in zulke omstandigheden zijn, zullen we twee vormen van
landbouwkultuur behandelen.
Tropiese tuinbouw: de roof van het vrouwengeheim
In veel hete, vochtige gebieden in de buurt van de evenaar, wordt geen zaailandbouw
bedreven, maar knollen- of verdelingslandbouw. De planten die daar groeien - kassave,
broodvruchten, bananen - kunnen op een gemakkelijke manier gestekt worden. Wanneer je
een stuk ervan afsnijdt en dat weer in de grond stopt komt er een nieuwe plant. Meer
gereedschap dan een (stenen) mes en een graafstok is er in beginsel niet voor nodig. Ook
deze vorm van landbouw is een voortzetting van de verzamelwerkzaamheden van vrouwen,
en werd oorspronkelijk alleen door vrouwen uitgeoefend.
Dat heeft hetzelfde gevolg als de landbouw in de streken met een gematigd klimaat: de jacht
wordt overbodig. De tuinen brengen voedsel in overvloed op, en de kippen en varkens
zorgen voor de nodige afwisseling in het menu.
Dat betekent dat de traditionele mannenbezigheden overbodig worden. Toch worden
jongens nog steeds vanaf een jaar of zeven op een mannenleven voorbereid en ingewijd in
de mannenbroederschappen, terwijl die eigenlijk niets meer te doen hebben.
De Nederlandse teoloog Fokke Sierksma heeft onderzoek gedaan naar de rituelen en myten
van de mannen uit deze tropiese tuinbouwvolken. Hij ontdekte dat die gemeenschappelijke
grond patronen vertonen, die hij samenvatte in 'De roof van het vrouwengeheim'.
De mannen van deze volken zijn namelijk georganiseerd in geheime
mannengenootschappen. Zij hebben mannenhuizen, waar zij hun geheimen bewaren: fluiten
en zoemhouten, die de vrouwen niet mogen zien omdat ze anders zullen sterven. Maar hun
myten vertellen dat die geheimen eigenlijk de geheimen van de vrouwen zijn, die de mannen
vroeger, ooit eens, gestolen hebben. Die oorspronkelijke diefstal van het vrouwengeheim is
dan meestal een zeer gewelddadig verhaal, vol verkrachting, menstruatiebloed en
penissymbolen. Het komt er steeds op neer dat een legendariese held een legendariese
voormoeder stuksneed of verwondde, en dat uit die stukken of uit haar bloed nieuwe planten
ontsproten.
Volgens Sierksma (die niet geïnteresseerd is in vrouwenonderdrukking, maar in psycho-
analyse; hij vindt het gunstig voor de geestelijke volksgezondheid, als de mannen een licht
maatschappelijk overwicht hebben) beschrijven deze mytes van de mannen de poging om
zichzelf in te beelden dat de tuinbouw van hen is, niet van de vrouwen. Dat zij erin geslaagd
zijn om het geheim van de vruchtbaarheid in te pikken en te vermannelijken. Hun werkelijk
geheim is volgens hem dat zij overbodig en machteloos zijn.
Nu zijn de mannen van dit soort volken wel een beetje betrokken bij de
tuinbouwwerkzaamheden; een klein deel van hun tijd besteden ze aan tuinbouw. Maar het
overgrote deel van hun tijd stoppen ze in sociale kontakten met andere mannen. Die
kontakten drukken ze uit door in elkaars tuinen te werken en door elkaar, na de oogst, yams
 |
 |
 |
 |