A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 5 De klassieke beschavingen
91
gaven de vrouwen misschien enige kans om iets van hun verloren posities terug te
veroveren. Jammer genoeg is er nog weinig van bekend.
Wat wel bekend is dat 'buitenlandse' vrouwen invloed gehad hebben op de patriarchale
Atheense beschaving. Aspasia was zo'n buitenlandse, afkomstig uit een stad waar de
moederrechtelijke clans nog bestonden en waar vrouwen dus wél geacht werden. Maar er
waren er meer. De beroemdste is de dichteres Sappho, die op het eiland Lesbos werkte. Er
zijn maar kleine stukjes van haar gedichten over, juist omdat ze zó beroemd was dat de
schrijvers die haar citeren meestal maar een enkel regeltje van haar gedichten aanhaalden:
iedereen kende ze kennelijk uit het hoofd. Vermoedelijk leidde Sappho een vrouwengroep,
die bij de verering van de godin Aphrodite hoorde; ze maakten liederen, zongen en dansten
en waren zo beroemd dat jonge vrouwen uit de hele omgeving voor een opleiding naar hen
toegestuurd werden. Zij vereerden de godin van de liefde en de onderlinge liefde was ook
heel belangrijk. Over die onderlinge liefde gaan de overgebleven gedichten van Sappho.
Verder schijnt ze getrouwd geweest te zijn, een dochter te hebben gehad, en samen met
haar broer een wijnhandel te hebben gedreven.
De ontwikkeling van het mannelijke abstrakte denken:
filosofie en natuurwetenschap
Invloeden uit het eigen moederrechtelijke verleden, en vanuit omringende moederrechtelijke
volkeren hebben mede de Griekse beschaving bepaald. Daardoor is het ook meer geworden
dan alleen oorlog, uitbuiting, verkrachting en korruptie. Alleen daaruit kan de Griekse
beroemdheid ook niet verklaard worden.
De ene kant van de Griekse beroemdheid - die tot gevolg had dat de kinderen van de
heersende klasse tot voor kort nog op school de Griekse taal moesten leren - zit er natuurlijk
in dat de Grieken de grondslag hebben gelegd voor het soort onderdrukking en uitbuiting, dat
de basis is voor de tegenwoordige manschappij. De Grieken zijn begonnen met het
konsentreren van alles wat rijkdom kon voortbrengen (vrouwen, slaven, grond, werkplaatsen,
gereedschappen, schepen, handelskantoren) in de handen van een kleine groep mannen.
Die heerschappij hebben zij vastgelegd in een stelsel van maatschappelijke instellingen:
huwelijks-, eigendoms-
en erfrecht, strafrecht, staatsrecht, een geldsysteem,
bestuurssystemen, abstrakte wetenschap (filosofie, wiskunde, natuurkunde) -
maatschappelijke instellingen waar nog steeds mannen de baas zijn, en die dienen om de
mensen die het eigenlijke werk doen op hun plaats te houden.
De andere kant van de Griekse beroemdheid is dat de Grieken met het ontwerpen van al die
onderdrukkende instellingen ook heel belangrijke prestaties geleverd hebben; en in hun
literatuur en filosofie hebben ze zeer belangrijke gedachten voortgebracht. Die biezonderheid
zit vooral in de algemeenheid, de abstraktheid van hun manier van denken. Ze hebben
uitgevonden dat je in het algeméén over de wereld kunt nadenken, losgemaakt van de
verschijnselen in hun meest alledaagse zichtbare vorm.
In de vroege landbouwtijden leefden de mensen in een magiese verbondenheid met de
gehele werkelijkheid. Alle onderdelen van die werkelijkheid waren uniek en bezield. De
mensen oefenden er hun invloed op uit en werden erdoor beïnvloed, in een soort evenwicht
van harmonie en angst voor het onbekende. Het hing van de sociale organisatie én van de
natuurlijke omstandigheden (denk maar aan de ijstijden) af, of de harmonie of de angst
doorslaggevend was.
Een groep Griekse mannen heeft zich uit deze verbondenheid met de natuur losgemaakt. Zij
zijn vragen gaan stellen naar oorzaken en gevolgen. Zij zijn de magie krities gaan bekijken.
Hebben de regenceremoniën wel regen tot gevolg? Waarom gaat de zon op? Waarom
sterven mensen? Waarom blijf je op water drijven?
Ze zijn gaan ontdekken dat natuurverschijnselen aan bepaalde regelmatigheden
beantwoorden, dat er uit bepaalde oorzaken bepaalde gevolgen voortvloeien. Ze ontdekten
bijvoorbeeld dat de zon niet opgaat omdat hij een god is, die in een gouden wagen met
 |
 |
 |
 |