De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
28
Elisabeth Kenny
De fysiotherapie is een paramediese tak van de gezondheidszorg, dat wil zeggen: artsen
schrijven een bepaalde behandeling voor en andere, lager gewaardeerde (en betaalde) mensen
voeren die behandeling uit. De fysiotherapie maakt o.a. gebruik van massage en
oefenprogramma's. De geschiedenis van de fysiotherapie is natuurlijk zou oud als de mensheid,
maar de geschreven geschiedenis ervan is een mannengeschiedenis. De geschiedenis van Zr.
Kenny is een voorbeeld van hoe een vrouw, die een doeltreffende behandeling ontwikkelde voor
een ziekte waar de officiële wereld geen raad mee wist, toch uit die geschiedenis verdwijnt.
Elisabeth Kenny (1886-1952) werd in New South Wales, Australië geboren. In 1910 werkte ze,
als een nog onbevoegde verpleegster (ze was in opleiding), in het achterland van Australië,
Zuidoost Queensland. De mensen woonden er zeer ver uit elkaar. Zr. Kenny reed daar in haar
eentje vele kilometers van het ene gezin naar het andere. De ene keer werd ze te hulp geroepen,
een andere keer was ze in de buurt en ging even langs om te zien of alles in orde was. Op een
dag kreeg ze een boodschap, dat er iemand ziek was in het gezin van één van de cowboys van
een vee-eigenaar.
Bij het gezin aangekomen bleek dat een van de kleine meisjes ziek was. Zr. Kenny zag dat het
meisje veel pijn had en dat de houding waarin het kind lag, erg vreemd was; ze lag op haar rug
met één opgetrokken beentje, waarvan de voet gedraaid naar beneden wees en ze had één armpje
over haar borst gebogen. Toen Zr. Kenny heel voorzichtig het gebogen armpje en beentje
probeerde recht te leggen lukte dat niet. De spieren waren te verkrampt en de pijn werd
ondraaglijk. Zuster Kenny voelde zich een moment volkomen verslagen; ze had geen idee wat
het kind had, en om iets te kunnen en mogen doen had ze medies advies nodig. Medies advies,
dat kon alleen per telegram komen. Dus reed ze vele kilometers naar een telegraaf kantoor, gaf
een telegram op met verzoek om advies en wachtte op antwoord. Tijdens het wachten kwam er
iemand haar melden dat er in de buurt nog twee kinderen ziek geworden waren. Uit de
beschrijving die ervan gegeven werd kon ze opmaken dat het dezelfde ziekte moest zijn.
Eindelijk, na uren wachten, kwam het telegram waar ze haar hoop op gevestigd had. Het medies
advies erin luidde: 'Kinderverlamming. Behandeling onbekend. Doe maar wat je goeddunkt met
de verschijnselen zoals ze zich aandienen.' Was getekend: Dr. Aeneas McDonnel.
Dit was dus een advies waar ze niets aan had. Ten eerste wist ze niet hoe de theorie over
kinderverlamming luidde en ten tweede wist ze dus ook niet hoe ze moest handelen. Maar
paniek past niet voor een verpleegster.
Teruggekomen maakten de pijn en angst in de ogen van het kind haar duidelijk, dat ze iets moest
doen. Ze ging bij zichzelf te rade. Als de spieren zo verkrampt bleven, zou de pijn aanhouden en
het kind zou na een tijdje misvormd zijn. Ze moest dus de spieren tot ontspanning brengen en ze
herinnerde zich dat een goed middel daarvoor warmte was. Maar in welke vorm dan? Ze
probeerde het eerst met zout. Maakte dit heet in een pan, deed het in een zak en legde het
vervolgens op de meest pijnlijke plaats; het beentje. Maar er was niets van opluchting bij het
meisje te merken. Toen maakte ze warme lijnzaadpakkingen. Deze bleken te zwaar, waardoor de
pijn erger werd. Na nog meer pogingen, steeds zonder dat het verlichting gaf, scheurde ze
uiteindelijk een deken van zachte schapenwol aan repen. Deze haalde ze door heet water, wrong
ze uit en wond ze om de pijnlijke spieren. Toen hield het meisje op met huilen en viel in slaap.
Na een kort tijdje werd ze echter weer wakker en begon te roepen om de zachte lappen die zo
goed waren voor haar benen. Zuster Kenny vond dat het meisje hierdoor heel duidelijk maakte
dat de behandeling goed was. Met deze zachte, warme lappen, met daarbij massage van de
 |
 |
 |
 |