A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 5 De klassieke beschavingen
105
Nieuwe ontwikkelingen in West-Europa: de kombinatie van
Romeinse en Germaanse overheersingsvormen
Waar wel wat van overgebleven is, is van de kombinatie van Romeinse en Germaanse
vormen van mannenorganisatie. Die kombinatie is zo sterk gebleken dat de ontwikkeling van
West-Europa heel anders is verlopen dan die van de rest van de wereld. Uiteindelijk is in
West-Europa immers het kapitalisties systeem ontstaan en de 'moderne' beschaving. De
vraag is natuurlijk waarom. Wat was er nu zo biezonder aan de mannenorganisaties in dit
stukje van de wereld? Waarom niet elders?
De Romeinen waren immers niet de enigen van hun tijd die een machtig, welvarend rijk
bezaten. In India en vooral in China bestonden ook machtige en grote rijken. Ook daar waren
de moeder-dochter-clans verbroken, was het vaderschap ingevoerd, waren de
stamvergaderingen vervangen door koningen, priesters, hovelingen en ambtenaren. Ook
daar werkte de meerderheid van de bevolking op het land en moest een groot deel van de
oogst worden afgedragen voor de pracht en de praal van de machtigen. Ook daar werden
vrouwen beschouwd als minderwaardige wezens die alleen maar geschikt waren voor werk,
seksualiteit en het baren van zoons. Ook daar ontwikkelden de rijke bovenlagen kunst en
kultuur: paleizen, gedichten, filosofie, godsdienst, rituelen, omgangsvormen, machtsstrijd,
verraad en oorlog.
Dit soort overeenkomsten betekent niet dat die rijken in álle opzichten hetzelfde zijn.
Integendeel, ze hebben allemaal hun eigen geschiedenis in hun eigen landschap. Die
geschiedenis heeft zich wel vanuit dezelfde tegenstellingen ontwikkeld, namelijk dat vrouwen
de landbouw ontdekken en vanwege de welvaart die dat oplevert door een groep van hun
eigen mannen, of door roofzuchtige 'vreemde' mannen worden onderworpen.
Maar die onderwerping kan verschillende vormen aannemen. De mate van onderdrukking en
uitbuiting verschilt tussen de ene periode en de andere. Soms heerst er lange tijd vrede en
betrekkelijke welvaart, dan weer zijn er lange periodes van oorlog en hongersnood. De
manier waarop de machtigen hun voorrechten rechtvaardigen kan ook heel verschillend zijn,
net zoals de manier waarop zij hun overheersing organiseren. De verhalen die zij over hun
eigen voortreffelijkheid vertellen worden mede bepaald door wat de overheersten, op grond
van hun eigen verleden, bereid zijn te geloven.
Het gaat er nu om hoe we in een dergelijke wirwar kunnen onderscheiden wat voor ons
belangrijk is en wat niet. We zouden bijvoorbeeld als uitgangspunt kunnen nemen dat we
willen weten hoe vrouwen het onder al deze overheersingssystemen hebben uitgehouden;
hoe zij gevochten hebben om nog zoveel mogelijk van hun onderlinge banden, van hun
vrijheid en zelfstandigheid te behouden; en hoe sommigen geprobeerd hebben via de
mannen zoveel mogelijk macht, rijkdom en aanzien te veroveren.
Dat we dit uitgangspunt niet gekozen hebben, komt niet alleen omdat van vrouwenlevens uit
het verleden zo weinig bekend is. De belangrijkste reden is het uitgangspunt van het boek,
zoals dat in de titel geformuleerd is: we onderzoeken het verleden omdat we de toekomst
willen kennen. We hebben gezien dat vanaf de tijd dat mannen onderlinge banden gaan
smeden om zich de door de vrouwen geproduceerde rijkdom toe te eigenen, vrouwen
worden uitgebuit en vernederd. Het is voor ons belangrijk om te weten hoe je het daartegen
volhoudt, maar het is nog belangrijker om na te gaan of er iets aan te doen is, of de
vrouwenonderdrukking niet eens afgeschaft kan worden. Kortom, we zijn op zoek naar
dingen die veranderen.
De samenlevingen die de meest ingrijpende veranderingen hebben doorgemaakt zijn die van
West-Europa: daar is het systeem ontstaan dat uiteindelijk de levens van alle vrouwen op de
hele wereld zou veranderen: het kapitalisme.
Daarmee zijn we dus terug bij de vraag van het begin van dit stukje: wat was er zo biezonder
aan de mannenorganisaties van West-Europa, vergeleken met de mannenorganisaties van
de rest van de wereld?
 |
 |
 |
 |