A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 7 Van feodalisme naar kapitalisme; van heerschappij naar manschappij
158
Toch moesten heel wat vrouwen voor zichzelf en de kinderen zorgen. In de steden werkten
ze als hoeren, dienstbodes of als arbeidsters in de manufakturen. Op het land als zwervende
arbeidsters bij de oogst of als ze een dak boven het hoofd hadden, als spinster in de
huisindustrie. Daarnaast zorgden ze natuurlijk ook voor hun eigen gezin, dat meestal
aangevuld was met nog wat broertjes en zusjes of andere familieleden, voor wier
levensonderhoud ze verantwoordelijk waren.
Ze vonden nieuwe ambachten uit waarmee ze, als hun vorige werk door mannen was
afgepakt, toch in leven konden blijven. Ambachten die weinig gereedschap vereisten:
kantklossen, borduren en haken.
Sommigen sloten zich aan bij een nieuw geloof, en de gelukkigsten vonden zelfs een huis
om samen in te wonen. Ze waren ijverig en vindingrijk, maar hun positie werd steeds
zwakker. Hun lonen werden lager en lager. Hun ekonomiese onafhankelijkheid werd steeds
meer bedreigd. Hun zelfstandigheid op het platteland moest steeds meer gaan wijken voor
de onpersoonlijke banden van geld, recht en rationele kennis, waarmee de mannen in de
steden zich verbonden met de mannen op het platteland.
Het nieuwe ekonomiese systeem dat in Engeland op basis van vrouwenwerk was
opgebouwd kon op het vasteland door te grote tegenstellingen tussen de mannen onderling
nog niet goed op gang komen. Het nieuwe staats systeem dat met wetgeving, rechtspraak,
ambtelijke kontrole en onderwijs de onderdanen moest gaan beheersen, werkte nog maar
zeer gebrekkig.
De banden tussen mannen waren aan vernieuwing toe, maar de oude organisaties waren te
hardnekkig om die vernieuwingen tot stand te kunnen brengen. In de onderlinge strijd van
mannen om nieuwe heerschappijvormen vertegenwoordigden de vrouwen het oude dat
bestreden moest worden. Al wisten mannen niet precies wat dat was, voor hen had het iets
te maken met vrouwelijke aktiviteit, seksualiteit, magiese macht en onderlinge
samenwerking: al die dingen vertegenwoordigden het Kwaad dat uitgeroeid moest worden.
Dezelfde Jean Bodin die de franse koning ondersteunde door te propageren dat de koning
het goddelijk recht heeft op de absolute macht over alle onderdanen, verdedigt ook de
heerschappij van mannen over vrouwen. De mannenheerschappij is volgens hem die van de
geest over de natuur, van het verstand over de begeerte, van de ziel over het lichaam
-
omdat de natuur en de natuurlijke mens verdorven zijn, de ruwe, vormeloze, 'materie' die de
bron van alle kwaad is. Voor hem is het de vrouw die het vormloze, natuurlijke, zinnelijke
vertegenwoordigt.
Dit is de vrouwenhaat van het rationalisme. De rationalisten -juristen, filosofen, artsen - zijn
de jacht op gevaarlijke vrouwen echter niet begonnen, zij waren de krachten op de
achtergrond. Het was de katholieke kerk die, bedreigd en verouderd, de oorzaak van alle
kwaad bij vrouwen is gaan zoeken en aktief tot de aanval is overgegaan. De wereldlijke
machten zijn pas mee gaan doen toen de kerk de heksenjacht op gang had gebracht, maar
toen ook van harte.
De heksenvervolgingen
De christelijke kerk was vanaf het begin van de opbouw van de priesterlijke hiërarchie een
mannenorganisatie geweest; de kerkvaders hadden vanaf het begin de minderwaardigheid
en verderfelijkheid van vrouwen gepreekt. Eeuwenlang was er door theologen over
gediskussieerd of vrouwen nu wel of niet een ziel hadden. Vrouwen waren vanuit alle
posities die ze nog even hadden weten te behouden binnen de kerk, onverbiddelijk naar het
isolement van de nonnenkloosters gedreven. De kerkelijke universiteiten lieten hen niet toe.
En ook op de voorbereidende scholen werden alleen maar jongens toegelaten.
De mannen had de kerk op alle mogelijke manieren gesteund bij hun dagelijkse
onderdrukking van vrouwen. Vanaf de vijftiende eeuw begint de kerk echter met behulp van
zijn enorme opsporings- en vervolgingsapparaat, vrouwen aktief te bestrijden. Officieel is
deze bestrijding natuurlijk niet tegen alle vrouwen gericht en zelfs in principe niet alleen
 |
 |
 |
 |