A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 9 Verzorgingsstaat, monopoliekapitalisme en fascisme
190
grondstoffen moesten ergens anders vandaan komen, het liefst uit niet-kapitalistiese landen,
omdat ze daar het goedkoopst waren.
De strijd om de koloniën, die in de mercantilistiese tijd was begonnen, ging dus
onverminderd voort. Ieder westers land probeerde zich zoveel mogelijk gebieden toe te
eigenen. Die kolonisatie berustte niet alleen op winststreven, want daarvoor hadden de
westers landen net zo goed - zoals ze na de tweede wereldoorlog gedaan hebben kapitaal
kunnen investeren in andere landen, waar de lonen laag waren en de grondstoffen
goedkoop. De behoefte om bevolkingen van andere landen te koloniseren kwam ook voort
uit westers superioriteitsgevoel en zendings-drang. De hele wereld moest Europees en
christelijk worden; alle oude vormen van beschavingen die in de voorafgaande eeuwen de
westerse roofzucht hadden overleefd, moesten nu als heidens, verouderd en onprakties
worden vernietigd, en vervangen worden door Engelse, Franse, Nederlandse of Duitse
kultuur; de koloniën moesten heropvoedingslanden worden.
Vooral de Duitsers hadden het er moeilijk mee. In de mercantilistiese tijd hadden ze de hele
race op de koloniën gemist en ze waren het laatst kapitalisties en het laatst een 'natie'
geworden, met een eigen 'nationaal bewustzijn' - hun behoefte aan nationale roem en eer
was bijna onbegrensd. Aan het begin van de eeuw begonnen ze een enorme vloot op te
bouwen en hun leger te versterken. En omdat de omringende landen zich daardoor nogal
bedreigd begonnen te voelen, deden die al spoedig mee aan de wapenwedloop, die
natuurlijk door de betrokken industrieën - ook in de Verenigde Staten -van harte werd
aangemoedigd.
In dezelfde tijd waren er ook allerlei moeilijkheden over wie nu eigenlijk de macht had in de
Balkanlanden; iets wat de internationale toestand nog onrustiger maakte.
In 1914 barstte in Oost-Europa een oorlog uit; in een onstuitbaar proces werd geleidelijk een
groot deel van de wereld erbij betrokken. Ongelofelijk waren de mannelijke hartstochten die
door deze oorlog ontketend werden. Miljoenen mannen meldden zich als vrijwilliger. De
arbeidersbeweging vergat (op enkele uitzonderingen na) zijn begrip van klassesolidariteit,
die toch internationaal was, dus niet bij de grenzen van iedere 'natie' op hoorde te houden.
Socialistiese partijen stemden in met oorlogsbegrotingen. Op de slagvelden stonden de
klassegenoten tegenover elkaar.
Het resultaat is bekend. De gigantiese vredesbeweging die door vrouwen opgezet en
verbreid werd mocht niet baten. Het werd een massaslachting met behulp van techniese
vernietigingsmiddelen - van tanks tot gifgas - waarbij alle vorige oorlogen wel
jongensspelletjes leken. Duitsland verloor, de Verenigde Staten, die pas op het eind waren
gaan meedoen, waren de feitelijke overwinnaars, omdat ook Engeland en Frankrijk ernstig
gehavend waren. In 1919 was het weer vrede: met als inzet ontelbare mannenlevens
hadden de 'naties' hun onderlinge machtsverhoudingen iets anders gerangschikt.
De Russiese revolutie
De eerste wereldoorlog had niet alleen de wereldmacht van de Verenigde Staten versterkt,
hij had ook de mogelijkheid geschapen voor een krachtig verzet tegen het internationale
kapitalisme. In Rusland leidde de ellende van de oorlog tot massale opstandigheid, en in
oktober 1917 brak de definitieve revolutie uit.
Rusland was het achterlijkste land van Europa. De horigheid was er pas kort afgeschaft, het
grootste deel van de bevolking was doodarm. Uitbuiting en onderdrukking waren al eeuwen
lang even gruwelijk. Allerlei invasies van ruitervolken uit de steppen hadden tradities van
brute overheersing achtergelaten. De vorsten ('tsaren') systematiseerden die overheersing
steeds meer, door de adel te organiseren in een burokraties ambtenarenapparaat, dat geen
enkele andere taak had dan de bevolking te onderdrukken. Wie maar één woord van kritiek
had kreeg de geheime politie achter zich aan en werd in de gevangenis gezet of vermoord.
Zelfs de heersende klasse was ongelukkig (zoals zo mooi is uitgebeeld in de toneelstukken
van Tsjechov).
 |
 |
 |
 |