A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 10 Monopolistiese samenlevingen in koude oorlog met het kommunisme;
de harmoniese manschappij
216
Het basisvoorschrift bleef de aanvaarding van vrouw-zijn en moederschap, in één vaste
kombinatie. Maar moeders werd nu verboden om het kind te veel 'op te voeden', en ook om
haar moederschap te hartstochtelijk te beleven. Het nieuwe moederschap vereiste een
zorgvuldige begeleiding van het verder geheel uit zichzelf opgroeiende kind. Zijn wensen (in
alle boekjes over kinderopvoeding is het kind uitsluitend 'hij') bepalen wat de taak van de
moeder is, hoe haar dagindeling verloopt. 'Nu is het het kind dat als een kleine veld-
vertegenwoordiger van de deskundige funktioneert en de moeder instrueert in de roetines
van het dagelijkse leven' zeggen Ehrenreich en English. De moeder moet kijken, volgen,
plannen, 'voorbereiden', spanningen wegnemen, om het vrije en natuurlijke kind zichzelf te
laten ontplooien.
Het boek van Spock, dat moeders aanraadt om tijdens het boodschappen doen rustig in de
gure wind te gaan staan wachten, terwijl het kind alle stoepjes opklimt, door plassen loopt en
in de modder graaft, is in miljoenen eksemplaren over de hele wereld verspreid. Het maakte
al die lezeressen duidelijk dat ze er niets mee zouden opschieten als ze zouden proberen
hun eigen zin door te zetten: het kind zou zich dan wreken met nog veel vermoeiender
gedrag.
'Spock' leest als een mild, vriendelijk en bemoedigend boek. Het houdt zelfs rekening met
het feit dat niet alle moeders hetzelfde zijn, en kinderen evenmin. Het probeert zelfs hier en
daar moeders gerust te stellen over de gevolgen van 'normale' verschijnselen als 'boosheid'
en 'jaloezie'.
Spock is daarom eigenlijk alleen geschikt voor de moeders die tot alles bereid zijn. Het kan
op zichzelf geen dwang verschaffen om al die voorschriften ook op te volgen. Die dwang
kwam van de kant van de medici en psychologen die zich met het 'gestoorde' kind
bezighielden. Zij zetten de trend door die met de MOB's begonnen was en wisten in de
vijftiger jaren duidelijk te maken dat het falen van de moeder de verschrikkelijkste gevolgen
had. Deze overtuiging was vooral gebaseerd op het werk van de Engelsman John Bowlby.
Hij had na de tweede wereldoorlog kinderen bestudeerd die in inrichtingen werden
opgevoed, omdat hun ouders dood of elders waren. De kinderen bleken ziekelijk, ze
groeiden slecht, ze waren teruggetrokken en treurig, ze konden niet goed eten of slapen.
Ook bleek dat veel kinderen in een paar jaar tijd honderden verschillende verzorgsters gehad
hadden: het personeelsverloop was door de slechte arbeidsomstandigheden schrikbarend.
Maar Bowlby kwam niet met een plan om de inrichtingen te verbeteren, via betere salarissen
en prettige werkomstandigheden. Waar al die kinderen volgens hem aan leden was aan het
gebrek aan moederliefde. Moederliefde was het enige wat kinderen gelukkig en gezond kon
maken - tenminste gezonde moederliefde kon dat. Hoe goed een moeder ook haar best
deed, haar kind zou verkommeren als ze in haar onbewuste het kind verwierp, en vijandige
gevoelens koesterde. Met onbewuste vijandige gevoelens kon de moeder het kind voor het
leven verminken. In de woorden van Ehrenreich en English: 'Terwijl ze haar onbewuste
driften via het moederschap uitspeelde, schreef een vrouw als het ware met onzichtbare inkt
op de ziel van de baby. Na verloop van tijd zou de inkt leesbaar worden voor de deskundige,
die zou lezen en zijn oordeel vellen!'
Als moeders erin zouden slagen - al dan niet met deskundige hulp - hun onbewuste vijandige
gevoelens te bestrijden, waren ze echter nog niet veilig voor het deskundig oordeel. Er was
namelijk ontdekt dat moeders geneigd waren tot iets wat misschien nog wel veel gevaarlijker
was dan afwijzing: 'overbescherming'.
De definities van 'overbescherming' zijn niet helemaal duidelijk, maar in de praktijk kwam het
neer op het volgen van de voorschriften die dokter Spock juist gegeven had. Het vervullen
van alle wensen van de zoons zou hen van alle mannelijkheid beroven. Er was namelijk
gebleken dat de Amerikaanse soldaten die in Korea in krijgsgevangenschap terechtkwamen,
zich daar helemaal niet konden handhaven: ze waren onsolidair, fatalisties, kortom: verwend;
de moeders kregen de schuld.
 |
 |
 |
 |