A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 10 Monopolistiese samenlevingen in koude oorlog met het kommunisme;
de harmoniese manschappij
221
sekretaresses, verpleegsters, maatschappelijk werksters, kleuterleidsters en
onderwijzeressen; het grootste deel van hun dag is gevuld met tamelijk vaag omschreven
bezigheden, die allemaal dienen voor de verhoging van het welzijn van mensen, waarvoor
zij, in die tijd, verantwoordelijk zijn. Voor de rest van hun taak - die dan ook heel verschillend
is - worden ze apart opgeleid; het verzorgen is hun basispakket.
Nu maakt het wel een belangrijk verschil of ze dat verzorgen voor belangrijke mannen doen,
of voor onbelangrijke vrouwen, kinderen en mannen. In het eerste geval mogen ze zich
uitleven tot het ego van de verzorgde man bol en glimmend is, in het tweede geval moeten
ze de verzorgden juist klein en bescheiden houden: in het eerste geval worden ze betaald
voor voedsterschap, in het tweede voor monsterschap.
Voedsterschap en monsterschap
De voedende funkties houden naast het oppoetsen van mannenego's, ook belangrijke
koördinerende taken in, 'de noodzaak naar lichaam en geest een transformator te zijn in het
met de meest verschillende voltages geladen stroomnet van de omgeving. De bereidheid om
ieder uur van dag en nacht met mildheid en overtuiging te zeggen: wat is er, kom maar hier,
ik zal helpen, stil maar, ik doe het wel'. Zo beschreef Hella Haasse voor de huisvrouw wat
haar koördinerende taken inhouden, gekombineerd met verzorging (in 'Zelfportret als
legkaart'). Hetzelfde soort houding wordt van vrouwen in koördinerende bedrijfsfunkties
verwacht. Het wezen van patriarchale organisaties is immers de onderlinge konkurrentie van
mannen, en het abstrakte spel van regels en voorschriften, dat de onderlinge samenwerking
moet regelen, kan er lang niet altijd voor zorgen dat de mannen hun gezamenlijke doelen
laten voorgaan boven hun individuele belangen. Daarom zijn er tussen al die mannen op
belangrijke punten vrouwen ingeschakeld, om de tegenstellingen te verzachten, konflikten bij
te leggen en informatie over te brengen tussen de elkaar bestrijdende partijen, die anders als
gekken langs elkaar heen zouden werken (dikwijls doen de sekretaressen dat werk, maar als
die er niet zijn is er meestal wel een andere vrouw die de chaos niet aan kan zien en
ordenend gaat optreden). Dat het moderne burokratiese kapitalisme zo veel mannen kan
organiseren is dus mede te danken aan het feit dat het op knelpunten vrouwen inschakelt.
Op de lange weg naar de onpersoonlijkheid, de abstraktheid van zowel de kapitalistiese als
de patriarchale beginselen, waardoor de verschillen tussen mannen steeds minder belangrijk
worden, konden vrouwen nog niet gemist worden. (Die onpersoonlijkheid is trouwens ook de
reden dat er ook wel eens een vrouw in de burokratiese hiërarchie zelf terecht kan komen,
als ze zich maar aan de mannelijke spelregels houdt).
Voedend, koördinerend tussen mannen werken, om te zorgen dat ze zich prettig voelen en
toch niet helemaal elkaar de strot afbijten, is iets anders dan monsterschap. Monsterschap is
de specifieke vrouwelijke manier van gezagsuitoefening, die eigenlijk geen
gezagsuitoefening is - want niemand is zonder meer bereid een vrouw te gehoorzamen, ook
vrouwen en kinderen niet
- maar een speciale vorm van het doorgeven van het gezag van
een man. Het is een kombinatie van een strikt verantwoordelijkheidsgevoel voor het welzijn
van anderen, èn van strikte gehoorzaamheid aan het gezag van boven.
Het stereotyp van het monsterschap is de hoofdverpleegster, die de opdrachten van de
artsen moet uitvoeren en tegelijkertijd aan de patiënten moet overbrengen dat het allemaal
voor hun eigen bestwil is. Omdat zij zelf geen informatie krijgt over de beslissingen van
hogerhand moet zij via allerlei morele en etiese praatjes de mensen zo ver krijgen dat ze
doen wat 'dokter' zegt. De normen van het monsterschap drukken zich uit in zinnen als: 'Wat
vindt u daar nu zelf van?' 'Doet u dat thuis ook?' en 'Stel je voor dat we dat allemaal deden.'
Monsterschap werkt vooral goed tegen vrouwen (en tegen de mannen die buiten het
systeem staan) omdat hun geweten op dezelfde dubbele manier geprogrammeerd is als dat
van het 'monster'. Vrouwen zijn zo geschikt voor funkties die een kombinatie van
 |
 |
 |
 |