A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 11 De zestiger jaren en de tweede feministiese golf
235
krijgen. Bovendien bleek ook, dat de arbeidersvrouwen die in de beweging terechtkwamen,
het bewustmakingsproces lang niet zo hard nodig hadden. 'Ik geloof wel
dat jullie problemen serieus zijn, maar ik heb ze eigenlijk niet', zei één van hen. Ze waren
gewoon niet zó erg in de war. Natuurlijk leden ze ook onder allerlei vormen van opgedrongen
schuldgevoelens, waarvan de onzinnigheid door het praten onthuld kon worden. Maar ze
waren heel wat minder gevormd door de illusie dat ze gelukkig moesten zijn - ze wisten wel
beter. Ze hadden ook lang niet zo hard in mannen gelóófd, zich veel minder met hun
mannen geïdentificeerd; de emotionele afhankelijkheid waarover steeds weer gesproken
werd, bestond voor hen nauwelijks.
Wat het bewustmakingsproces niet kon, was aangeven wat er gebeuren moest. De nieuwe
ontdekkingen bleven persoonlijk, hadden geen politieke akties tot logies gevolg. De enige
politieke aktie namelijk, die kollektief ondernomen had kunnen worden, zou geweest zijn:
allemaal tegelijk de banden met mannen verbreken, en samen in de revolutionaire strijd voor
alle vrouwen de nieuw-ontdekte kern van ieders persoonlijkheid versterken en ontwikkelen.
'Het bos moet tegelijk geplant worden', zo citeert de Beauvoir Stendhal. Anders groeien de
bomen scheef.
Maar ja, dat gebeurde dus niet. Om uiteenlopende redenen, die wel allemaal te maken
hadden met verschillende 'voordelen' die er aan de situatie van iedere vrouw zaten: huis,
kinderen, kennissenkring, vakanties, of een man, die - geschrokken van die praatgroep -
opeens wat menselijker ging doen. En ook met de verschillende nadelen die aan een
bestaan als 'vrouw alleen' zitten, zoals weinig opleiding, dus een vervelende baan, te oud,
helemaal alleen voor de kinderen moeten zorgen, enz.
Niet dat dat in de praatgroepen allemaal uitgesproken werd; er stond nauwelijks ter diskussie
of de banden met mannen nu wèl of niet verbroken moesten worden. Een van de
belangrijkste thema's was wel emotionele afhankelijkheid, liefde en seksualiteit: en over het
algemeen was de konklusie wel dat liefde voor, en seksualiteit met mannen uiteindelijk niets
opleverden, maar wat was het alternatief? In 1970 verscheen uit de praatgroepenbeweging
van Amerika een wanhoopskreet van Shulamith Firestone (in 'Notes from the second year'),
over wat je na je bewustwordingsproces met de liefde moet doen:
'( 1) We kunnen de mannen nadoen en onze gevoelens afsnijden. Een vreselijk leven.
(2) We kunnen naar het traditionele vrouwenspel teruggaan en het met nog meer wraakzucht
dan vroeger spelen om genoegdoening te krijgen voor de laatste mannenstreek, de "sexuele
revolutie", maar dan zijn we weer terug waar we begonnen zijn en benadelen onszelf om een
erger benadeling door onze vijanden te vermijden en gebruiken we meer de negatieve kracht
van de onderdrukte, dan dat we het recht in eigen hand nemen.
(3) We kunnen meedoen met de Speurtocht naar de Hersenschim: de man die bereid is zijn
mannelijke voorrechten op te geven (geen "man" zijn in onze maatschappij heeft zijn eigen
prijs). We moeten dan wel verdacht zijn op een ware stormloop van konkurrentie voor het
geval we hem ooit vinden.
(4) We kunnen proberen volledige relaties op te bouwen met andere vrouwen: maar die
oplossing levert een heel stel nieuwe problemen op, want dan zouden we de opbouw van
onze persoonlijkheid tot de grond toe moeten afbreken. Bovendien kan de vrouw-vrouw-
liefde in de huidige tijd alleen maar een afdwaling van de heteroseksualiteit zijn, met zijn
eigen dynamiek van overheersing-onderwerping. Mannelijk-vrouwelijke patronen zouden in
onze gelederen ontstaan en zo onze beweging verzwakken.
(5) We zouden kunnen leren te masturberen zonder schuldgevoel- en daarbij tijdelijk de
gezelligheid van het vrijen opgeven - maar dat is een prijs die weinigen van ons bereid zijn te
betalen.'
Het recht op seksualiteit
Opvallend is dat het eenvoudigste alternatief - helemaal geen seksualiteit - in de opsomming
van Shulamith Firestone niet vermeld wordt. En dat, terwijl voor hele volksstammen en hele
 |
 |
 |
 |