A.C. van Baalen & M.C.F.Ekelschot, Geschiedenis van de Vrouwentoekomst. Amsterdam 1980, De Bonte Was
Hoofdstuk 2 Het ontstaan van menselijke samenlevingen
41
Alleen voor dat specifiek mannelijk gedrag tot volle wasdom kon komen, moesten er eerst
nog wel wat miljoenen jaren verstrijken. Want voorlopig hadden de mannen niet een
specifiek mannelijke gemeenschappelijke aktiviteit. Dat kwam pas veel later, toen zij zich
uitsluitend op de jacht gingen toeleggen. Voorlopig hebben we nog met verzamelaars te
doen: mensen die hoofdzakelijk plantaardig voedsel verzamelen en meenemen om
gemeenschappelijk op te eten. Dat betekent niet dat ze altijd vegetaries waren; als ze al
eens een konijn of een biggetje konden vangen zullen ze dat zeker meegenomen hebben en
als ekstraatje opgegeten hebben. Vlees was iets biezonders, iets feestelijks, maar niet
onmisbaar. Zowel de lichaamsbouw als het soort werktuigen dat ze hadden (draagnetjes en
stokken om wortels mee uit de grond te graven) maakte dieren vangen tot een toevalstreffer.
En ook hun gebit was ongeschikt om door iets anders heen te komen dan het dunne huidje
en redelijk zachte vlees van kleinere dieren. Stenen gereedschap, waarmee je door de huid
van een groter dier zou kunnen snijden, is waarschijnlijk niet eerder gemaakt dan zo'n
2.500.000 jaar geleden: van die tijd dateren tenminste de oudste vondsten. Maar dat
gereedschap was helemaal niet geschikt om een beest mee te vangen.
Voordat we gaan kijken hoe het specifiek mannelijk gedrag zich uiteindelijk zou gaan
ontwikkelen, willen we eerst nog wat nader ingaan op de vorming van de groep en op de
relaties met andere groepen.
De moeders-dochters-clan nauwkeuriger bekeken.
De vorming van stammen en volken
De moeders-dochters-clan (zo noemen we een groep die de vrouwen als centrum heeft) is in
de eerste plaats een verwantschapssysteem dat niet op biologie se verwantschap berust,
maar op het behoren tot een bepaalde generatie. De oude vrouwen hebben
zusters,dochters, kleindochters en eventueel broeders, zoons en kleinzoons. De volgende
generatie heeft moeders, zusters, dochters, moederbroeders, moeders, zusters,
moedersmoedersbroeders,en broeders.
De banden tussen alle moeders en alle kinderen zijn zo vanzelfsprekend dat heel
eenvoudige rituelen voldoende zijn om ze tot stand te brengen: bijvoorbeeld doordat alle
moeders het pasgeboren kind even optilden en vasthielden - dan hadden zij het 'gedragen'.
De andere moeders konden het ook voeden en verzorgen. Dit soort band is het
tegenovergestelde van de biologiese moeder-kind band, die chimpansees en twintigste-
eeuwse vrouwen hebben. Het is het meest menselijke moederschap dat ooit bestaan heeft.
Dat blijkt ook uit het feit dat in een dergelijk verwantschapssysteem ook mannen moeders
kunnen worden: ook mannen kunnen het kind na de geboorte dragen. De broers van de
moeders die aan dergelijke rituelen hebben meegedaan kunnen dus als mannelijke moeders
meedoen aan de verzorging van kleine kinderen.
Maar het verwantschapssysteem gaat verder dan het klassificeren van mensen; ook de
omringende natuur is in het systeem opgenomen: uiteindelijk is de verhouding tot het
voedsel (uitgedrukt in voedseltaboes) net zo belangrijk voor het overleven van de clan als de
onderlinge verhouding van de groepsleden.
In dit systeem zijn de banden tussen mannen - zolang als er gemeenschappelijk door
mannen en vrouwen verzameld wordt - heel beperkt. Ze zijn elkaars broers, of moeders-
broers of neven (zusters-zoons). Ze hebben geen vader en geen zoons. Ook buiten hun
eigen clan hebben ze geen zoons. Want als zij gaan vrijen met een vrouw uit een andere
clan, dan heeft dat verder geen gevolgen. Als zij een kind krijgt, blijft dat in haar clan, als
dochter of zoon van haar generatie moeders. De man met wie zij gevrijd heeft, heeft daar
niets mee te maken. Kinderen zijn het bezit van vrouwen, niet van mannen. Biologies
vaderschap wordt pas van belang als mannen door middel van het huwelijk bezitsrechten op
een vrouw en haar kinderen kunnen laten gelden; en daarvan is - zoals duidelijk is - in de
clan van moeders en dochters geen sprake.
 |
 |
 |
 |