De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
54
eierstokken toegeschreven worden. Zoals een andere arts schreef: 'Alle verschillende en
veelvuldige stoornissen aan het voortplantingssysteem dat eigen is aan vrouwen d.ragen bij aan
de oorzaken van krankzinnigheid'. Omgekeerd konden werkelijk bestaande ziekten van de
voortplantingsorganen, inklusief kanker, herleid worden tot slechte gewoontes en karakter-
zwakte.
Masturbatie werd gezien als een bijzonder kwaadaardige karakterfout die lichamelijk schadelijk
was, en hoewel dit voor zowel mannen als vrouwen gold, schenen de artsen toch bezorgder over
vrouwelijke masturbatie. Zij waarschuwden dat 'De Ondeugd' kon leiden tot
menstruatiestoornissen, baarmoederziekten en beschadiging van de geslachtsdelen. Masturbatie
was een vorm van 'hyperseksualiteit' waarvan men zei dat die tot tuberculose leidde, en
omgekeerd kon t.b.c. weer hyperseksualiteit tot gevolg hebben. Het verband tussen
hyperseksualiteit en t.b.c. kon gemakkelijk aangetoond worden door te wijzen op het vele
voorkomen van t.b.c. bij prostituees. Dit alles leverde brandstof voor het idee dat 'seksuele
klachten' tot ziekte leidden, en andersom dat ziekte verscholen ging achter de seksuele behoeften
van vrouwen.
Het mediese model van de aard van de vrouw, zoals dat belichaamd werd in de psychologie van
.de eierstok, maakte een scherpe scheiding tussen voortplanting en seksualiteit. Boeken met
mediese voorlichting en artsen zelf drongen er bij vrouwen op aan dat zij zich diepgaand
moesten bezighouden met zichzelf als de 'sekse': ze moesten zich wijden aan het ontwikkelen
van hun voortplantingsmogelijkheden, hun moederinstinkten, hun vrouwelijkheid. Tegelijkertijd
werd vrouwen verteld dat ze helemaal geen 'natuurlijke' seksuele gevoelens hadden. Men
geloofde dat vrouwen geheel werden beheerst door hun baarmoeder en eierstokken, maar de
seksuele daad zelf afstotelijk vonden. In feite werden seksuele gevoelens als onvrouwelijk of
pathologies beschouwd, en ook als mogelijk schadelijk voor de hoge funktie van de
voortplanting. (Mannen daarentegen werden wel geacht seksuele gevoelens te hebben, en veel
artsen gingen zo ver prostitutie goed te praten om reden dat de lusten van de mannen uit de
betere standen een andere uitlaatmogelijkheid nodig hadden dan hun tere vrouwen.)
De artsen zelf leken nooit helemáál overtuigd door hun eigen visie op de vrouwelijke aard.
Terwijl ze het bestaan van vrouwelijke seksualiteit even krachtig ontkenden als alle andere
mannen van hun tijd, lagen ze er toch steeds voor op de loer. Medies was deze waakzaamheid
gerechtvaardigd door het idee dat vrouwelijke seksualiteit alleen een ziekteverschijnsel kon zijn.
Daarom was het vanzelfsprekend dat sommige dokters deze onderzochten door de borsten of de
clitoris te strelen. Maar achter de strenge afkeuring school de eeuwenoude angst voor en
gefascineerdheid' met de 'onverzadigbare' lusten van vrouwen die, eenmaal ontwaakt,
onbeheersbaar zouden kunnen zijn.
Mediese behandelingen
Ongehinderd door iets dat we nu zouden beschouwen als mediese kennis van hoe het lichaam
werkt, was de feitelijke mediese praktijk ten tijde van de eeuwwisseling grotendeels een kwestie
van gokwerk, en bestond voornamelijk uit oude remedies en een enkel gedurfd eksperiment.
Volgens een mediese schatting had tot 1912 de gemiddelde patiënt die hulp zocht bij de
gemiddelde Amerikaanse arts niet meer dan 50% kans om iets aan de ontmoeting te hebben. In
feite liep de gemiddelde patiënt een belangrijk risiko om erop achteruit te gaan. Aderlaten, zware
laxeermiddelen, grote doses geneesmiddelen op kwikbasis en zelfs opium waren
standaardgeneesmethoden gedurende de 19e eeuw, zowel voor mannelijke als voor vrouwelijke
patiënten. En zelfs in het begin van deze eeuw was er weinig dat we zouden kunnen beschouwen
als moderne mediese technologie. Chirurgie was nog steeds een uiterst riskante onderneming, er
waren geen antibiotica of andere 'wondergeneesmiddelen', en medies werd er weinig begrepen
 |
 |
 |
 |