De Bonte Was, VROUWEN OVER HULP BIJ ZIEKTE EN PROBLEMEN, Amsterdam 1978
55
van het verband tussen voeding en gezondheid of de rol van hormonen bij het verloop van
lichamelijke processen.
Iedere patiënt leed onder een soort god-zegen-de-greep-behandeling, maar sommige behande-
lingen die op vrouwen werden toegepast lijken nu wel bijzonder nutteloos en bizar. De dokter
die iets moest doen aan wat hij als een ontsteking van de voortplantingsorganen beschouwde,
probeerde de ontsteking 'weg te trekken' door het scheppen van wat hij dacht dat tegen-
prikkelingen waren - blaren of zweren op het kruis of de dijen. De gebruikelijke mediese praktijk
van het aderlaten door bloedzuigers nam in de handen van gynaekologen heel eigenaardige
vormen aan. Dr. Hollick zei naar aanleiding van amenorrhoea (duurzaam uitblijven van de
menstruatie): 'Sommige auteurs zeggen veel goeds van de uitwerking van bloedzuigers,
toegepast op de buitenste lippen (van de geslachtsorganen), een paar dagen voordat de
menstruatie te verwachten is.' Bloedzuigers op de borsten konden ook effektief zijn, schreef hij,
vanwege de diepe verbondenheid tussen de seksuele organen. In sommige gevallen werden
bloedzuigers zelfs toegepast op de baarmoederhals ondanks het gevaar dat ze af en toe
zoekraakten in de baarmoeder. (Bij ons weten heeft geen dokter ooit overwogen om de
mannelijke seksuele organen op een dergelijke manier te beledigen.) Zulke methoden zouden
afgedaan kunnen worden als goedbedoelde, zij het enigszins wellustige eksperimenten in een tijd
van diepe mediese onwetendheid. Maar er waren andere 'behandelingen' die nog heel wat
sinisterder waren – de behandelingen die gericht waren op het veranderen van vrouwelijk
gedrag,. De lichamelijk minst schadelijke hiervan was eenvoudig gebaseerd op isolement en
ononderbroken rust. Deze methode werd gebruikt om een hele serie problemen te behandelen die
omschreven werden als 'nerveuze stoornissen'. Passiviteit was het belangrijkste voorschrift,
samen met warme en koude baden, onthouding van dierlijk voedsel en kruiden, en een overvloed
van melk, pudding en pap en 'zachte, niet zure vruchten'. Vrouwen moesten een verpleegster -
geen familielid - hebben om voor ze te zorgen, ze mochten geen bezoek hebben en er moest
nauwgezet gewaakt worden tegen 'alle bronnen van geestelijke opwinding.' Charlotte Perkins
Gilman werd dit soort behandeling voorgeschreven door een arts, die adviseerde al haar pennen
en boeken weg te doen. Gilman beschreef de ervaring later in het verhaal 'The Yellow
Wallpaper' (Het Gele Behang, Amsterdam 1977), waarin de heldin, die probeert schrijfster te
worden, door haar huisarts-echtgenoot wordt opgedragen om te 'rusten': 'Ik neem dus fosfaten of
fosfieten in, of hoe ze ook heten, en tonicums, en ik maak uitstapjes en ik krijg frisse lucht en
lichaamsbeweging, en het is me absoluut verboden om te "werken" tot het weer goed met me
gaat. Persoonlijk ben ik het niet eens met hun ideeën. Persoonlijk geloof ik dat prettig werk,
opwindend en afwisselend, me goed zou doen. Maar wat moet je doen? Huns ondanks heb ik een
tijdje geschreven; maar het put me echt nogal uit omdat ik er zo stiekem over moet doen, of
anders hevige tegenwerking krijg.'
Langzaam begint Gilman's heldin haar greep op de dingen te verliezen ('Het vergt een grote
inspanning van me om helder te denken. Vanwege die nerveuze zwakte, denk ik.') en eindelijk
bevrijdt ze zich uit haar gevangenis, door krankzinnig te worden, in eindeloze cirkels door haar
kamer kruipend, mompelend over het behang.
Maar het was op het terrein van de gynaekologiese chirurgie dat de ruwste rechtstreeks mediese
behandeling van vrouwelijke 'persoonlijkheidsstoornissen' zich ontwikkelde. De chirugiese
benadering van vrouwelijke psychologiese problemen had wat beschouwd werd als een solide
theoretiese basis in de vorm van de 'psychologie van de eierstok'. Tenslotte, als de hele
persoonlijkheid van vrouwen door haar voortplantingsorganen werd beheerst, dan was
gynaekologische chirurgie de meest logiese benadering voor ieder psychologies probleem.
Tegen 1870 begonnen dokters volgens dit beginsel op te treden.
Tenminste één van hun behandelingen was waarschijnlijk doeltreffend: chirurgiese verwijdering
van de klitoris als geneesmiddel voor seksuele opwinding. Een medies boek uit deze periode
 |
 |
 |
 |